SELAHADDİN EYYÜBİ

İslam Dünya’ sında sevilen, sayılan ve Kudüs hakkında şu sözleri dile alan; “Allah’ın evi esaret altındayken, Selahaddin nasıl kendi evinde yatar.” “Kudüs işgal altındayken ben nasıl gülebilirim ki” diyen bir hükümdar hakkında ne desek azdır. Sizlere elimizden geldiği kadar anlatmaya çalışacağız.

Selahaddin-i Eyyubi (Selahaddin Yusuf bin Eyyub), 1138 yılında Irak’ın Tikrit şehrinde dünyaya geldi. Babası Zengi hanedanlığında Tikrit, Ba’lebek ve Şam valilikleri yapmış Necmeddin Eyyub’ tur. Bir şehzade gibi yetişen ve iyi bir eğitim gören Selahaddin, genç yaşlarda Haçlılar’a karşı yapılan seferlere katılarak Şam valiliğine kadar yükseldi. Fatımi hilafetine son verdi.

Nureddin Zengi’nin ordu komutanı olan amcası Esedüddin Şirkuh’un kumandasında 1164 ve 1169 yıllarında Fatımi egemenliğindeki Mısır’a yapılan seferlere katılan Selahaddin, usta bir kumandan ve devlet adamı olarak sivrildi.

Nureddin Mahmud Zengi’nin Mısır’daki ordusunun kumandanı olan Selahaddin, Zengi’nin vekili olarak Mısır’ı ve Mısır’a bağlı yerleri müstakil bir hükümdar gibi yönetmeye başladı.

Selahaddin, Mısır’ a hakim olunca kendisine ve Türklere karşı direnen Fatımiler ile onları destekleyen Haçlılar ve Bizanslılarla mücadeleye girişti. Mısır’ a tam anlamıyla hakim olan Selahaddin orduyu yeniden teşkilatlandırdı. Sünni medreseleri ve yeni kurumlar açtı. Fatımi bürokrasisini kademeli olarak tasfiye ederek, 1171’de Fatımi hilafetine son verdi. Nureddin Mahmud Zengi 1174’te ölünce yerine on bir yaşındaki oğlu El-Melikü’s-Salih İsmail geçti. Selahaddin, Salih’e bağlı kaldı ve onun adına hutbe okuttu, para bastırdı.

Salih’in de genç yaşta ölümünün ardından Selahaddin, 1181’de Fırat’ın doğusuna geçti; Diyarbakır, Urfa, Harran, Rakka, Habur, Re’sül’ayn, Dara, Nusaybin gibi el-Cezire bölgesi şehirlerini ele geçirdi ardından stratejik öneme sahip Halep’i ele geçirerek Kudüs yolunu açtı.

HAÇLILARLA MÜCADELE VE KUDÜS’ÜN FETHİ

Selahaddin bir yandan devleti dağılmaktan kurtarmak, Ortadoğu’da İslam birliğini sağlamak için uğraşırken bir yandan da Haçlılarla mücadele etmek zorunda kaldı. Onun bu dönemde Haçlılar’a karşı ilk önemli seferi, 14 Kasım- 9 Aralık 1177 tarihleri arasında gerçekleştirdiği Gazze-Askalan seferi oldu. Selahaddin-i Eyyubi, Mısır’dan yapılan bu sefer sırasında düşmanın direncinin az olduğunu görünce hemen Remle’ye doğru ilerledi. Bu esnada Kral IV. Baudouin ile Renauld de Chatillon kumandasındaki Kudüs Krallığı güçlerinin ani baskınına uğradı ve savaşarak geri çekildi. Haçlıların, Şam yoluna hakim bir noktadaki Beytülahzan denilen yerde kurdukları kaleyi kuşatarak 24 Ağustos 1179’da ele geçirdi. Bunun üzerine Haçlılar barış istemek zorunda kaldı. Temmuz 1187’de Hittin denilen yerde Haçlılar’la yaptığı meydan savaşında büyük bir zafer kazanan Selahaddin, Haçlı ordusunu imha etti, bir kısmını da esir aldı. Esirler arasında Kral Guy de Lusignan ve Kerek-Şevbek bölgesi hakimi Renauld de Chatillon da vardı.

KUDÜS KUŞATILDI

100 yıldır işgal altında olan peygamberler şehri Kudüs, bundan tam 831 yıl önce şarkın en sevgili Sultanı Selâhaddin Eyyûbî tarafından kuşatıldı. Kuşatma şehri savunan Kudüs komutanı İbelinli Balian’ın 2 Ekim 1187’de şehri teslim etmesiyle sonuçlandı. Kazanılan zafer taşkınlık yapılmadan büyük bir olgunluk içinde kutlanırken Haçlılar şehirden çıkarıldı. Ancak Selahaddin-i Eyyubi, diğer Hristiyanların yanı sıra Yahudilerin de şehre yerleşmesine

izin verdi. Bölgedeki ideolojik parçalanmaya son verdi Vefat ettiği tarihte Mısır, Libya, Yemen, Filistin, Suriye ile Malatya ve Ahlat’a kadar Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ve Hemedan’a kadar Kuzey Irak’ta onun adına hutbe okunuyordu. Selahaddin-i Eyyubi, geniş bir alanı kapsayan siyasi birlik kuran büyük bir devlet adamı olarak tarihe geçti. Bu siyasi birlik, Eyyubiler’in ardından Memlükler’le devam etti, 1517’de Yavuz Sultan Selim’in Kahire’yi

ele geçirmesiyle son buldu.

Selahaddin, kuvvetli bir ordu, iyi çalışan bir devlet teşkilatı kurup, Fatımi hilafetini yıkarak bölgedeki ideolojik parçalanmaya son verdi. Onun diğer büyük başarısı, Kudüs’ü ve Haçlılar’ın elinde olan birçok yeri kurtarması olarak tarihte yerini aldı. Kudüs’ü geri alması İslam dünyasının en ünlü kahramanları arasında yer almasını sağladı. İmar faaliyetleriyle yakından ilgilenen Selahaddin’in devrinde Filistin, Mısır, Hicaz ve Yemen’de çok sayıda medrese, zaviye, cami, köprü, kale, hamam inşa edildi. İlim insanlarına ve sanatkarlara verdiği önem dolayısıyla Suriye ve Mısır, İslam dünyasının önemli ilim merkezleri haline

geldi. Hicaz bölgesine, özellikle Mekke ve Medine’ye önem veren Selahaddin-i Eyyubi, “Hadimü’l- Haremeyn” unvanını kullanan ilk hükümdar oldu. İslam’ın en saf kahramanı Müslümanlar onun şahsında ideal bir sultan, Haçlılar gerçek bir İslam kahramanı gördü. Doğulu ve Batılı tarihçilerin, yazarların eserlerinde kendisinden övgüyle söz edildi.Fransız

tarihçi Albert Champdor, Selahaddin-i Eyyubi’yi mertliği, düşmanlarına karşı da adaletli olması sebebiyle “İslam’ın en saf kahramanı” diye niteledi. Cömert bir sultan olarak bilinen Selahaddin, öldüğünde ise özel hazinesinden sadece 1 Mısır dinarı ile 36 Nasıri dirhemi çıktı.